TEKNİK REDAKTÖR VE TEKNOLOJİK İMKANLARI: ÖNEMLİ ARAÇLAR, ARAÇLARIN ÖNEMİ

TEKNİK REDAKTÖR VE TEKNOLOJİK İMKANLARI: ÖNEMLİ ARAÇLAR, ARAÇLARIN ÖNEMİ

Marie-Louise Flacke, Redaktör, INTECOM Başkan Yardımcısı

REDAKTÖRÜN EMEĞİ

"Redaktör" terimi aslında birbirinden farklı bir çok meslek için kullanılmaktadır.  İş bulma siteleri; redaktör (sigorta acentelerinde), yerel redaktör, tasarımcı-redaktör de denilen pazarlama redaktörü, hatta bazen de "teknik redaktör" gibi bir çok pozisyonda iş sunmaktadır. "Teknik redaktör" ROME'da (Répertoire Opérationel des Métiers et Emplois) 52315 nolu maddedenin altında yer almaktadır.  Bu maddede teknik redaktör  "bir ürün, materyal ya da sürecin; müşteri ya da tedarikçi tarafından sağlanan planlar, etütler, bileşen listelerindeki tüm teknik verilerini analiz eden ve bu verilerden yararlanan kişi. Ürün, materyal ya da sürecin yapısını oluşturan elemanların ayrıntılı bir açıklamasını yazan, aralarındaki ilişkileri açıkça belirten ve işleyiş esaslarını açıklayan kişidir.  Kurulum, bakım, faaliyete geçme ve kullanımla ilgili öneriler sunarak teknik özellikleri kayda alan kişi." olarak tanımlanmaktadır (ANPE'nin internet sitesi).  Bu tanımlama çok sınırlıdır. Bu tanıma göre redaktör tek bir mesleğin adıdır, bu da "etüt bürolarında çalışan teknik redaktör"dür.  İçinde bulunduğumuz üçüncü bin yılda, teknik redaktör her tür teknik belgeleri yaratabilen "teknik iletişimci" ya da "profesyonel redaktör" olmaya eğilimlidir. Bu da demek olur ki; redaktör kullanıcı rehberlerinin, kullanım kılavuzlarının, bakım rehberlerinin, test planlarının, eğitim materyallerinin hazırlanmasından aynı zamanda yöntemlerin geliştirilmesi, pazarlama iletişimi ve bilimsel iletişimden de sorumlu olan kişidir.

İLK REDAKTÖR

Bununla birlikte, redaktörlük mesleği 52315 nolu maddenin yazılmasıyla doğmamıştır.  20. yüzyılın başında silahlarının kullanımı hakkında kayıt tutmaya başlayan askerler de bu mesleğin ilk temsilcileri değillerdir. Birinci yüzyılından itibaren, Drachman'a göre, ilk teknik redaktör İskenderiyeli Heron'dur, Drahman Heron'la iligili şunları söylemiştir: "Yunanlıların teknoloji alanındaki tüm bilgilerini, kendi icatlarını da ekleme cesareti göstererek, bir düzine eserde toplamıştır. Bu eserlerin toplamı da yaklaşık 100 adet makinenin mükemmel bir biçimde anlattığı ve levhaların doğru çizimlerinin bulunduğu bir katalogdur."
İLK ARAÇLAR

Peki Heron, Masaüstü Yayıncılık ve Bilgisayar Destekli Tasarım olmadan böyle bir görevi nasıl yerine getirdi? 

Kullanılabilecek aracın sadece parşömen ya da tablet (kilden, taştan, hatta tahtadan) olduğu çağımızın ilk yüzyılında; Heron, çağdaşlarının teknik bilgilerini anlaşılabilir bir biçimde günümüze ulaştırmayı başarmıştır! 

20.yüzyılda redaktör teknoloji devrimiyle birlikte mürekkep-kağıt-tüy kalemden önce mekanik sonra da elektronik daktiloya, sonunda da vazgeçilemez bir araç olan bilgisayara ulaştı. Günümüzde, bilgisayar redaktörün günlük yaşamında o kadar çok yer kaplamaktadır ki redaktörü arka planda bırakmaktadır: artık iş ilanlarında: "bilgisayar kullanmayı bilen" yerine "çok iyi Word kullanabilen" ya da " FraMaker 6.0 ve Visio bilen", "Flash ve AuthorIt’i iyi bilen" gibi şartlar belirtiliyor.

ÜÇÜNCÜ BİNYILIN ARAÇLARI

Burada soru; teknik redaktörün işini yapabilmesi için kil tabletlerin ve tüy kalemin yeterli olup olmayacağıdır. Cevapsa kesin değildir. Günümüzde kullanılabilen ürünlerin çokluğu, redaktörü şaşırtma riski taşımaktadır. Piyasanın sunduğu sayısız aracın arasından doğru seçim nasıl yapılır?

Üretilen belgenin son kullanım şekline göre: belgenin basılı(matbu) belge mi yoksa elektronik belge mi olacağı seçimi yapılır.

Basılı belge için araçlar

Redaktör; basılı bir belge için metin işlemleri, masaüstü yayıncılık, grafik tasarım, tablo tasarımı ve endeksleme araçlarını kullanır.Metin işleme konusunda MSWord'ün üstünlüğü, internetten serbestçe erişilip indirilebilen bir yazılım olan OpenOffice'in ofis paketini unutturdu.Neredeyse bütün dünyada kullanılan MS Word, büyük projeler için ideal bir araç değildir. 100 sayfanın üzerinde, kullanımı ve güvenirliği sorun çıkarmaktadır: “Word, bir sözcük işlemci programıdır, FrameMaker ise masaüstü yayıncılık sistemidir. Word, sekreterlerin ve mühendislerin evraklarını ve bildirilerini yazmaları için uygundur ancak kitap yazmak istiyorsanız FrameMaker kullanın.”.Adobe FrameMaker , dokümantasyon hizmetlerinde iyi yerleştirilmiş bir yayın aracıdır. Sağlam içeriğiyle büyük boyutlu belgelere iyi uyum sağlar ve eklemeleri, çıkartmaları, değişiklikleri kolayca uygular. Aynı zamanda, dokümantasyon desteklerindeki gelişmeleri takip eder ve HTML, XML formatlarıyla ya da çevrimiçi yardımla birçok değişim öne sürer.

Diğer masaüstü yayıncılık araçları, aracın redaktörün ihtiyaçlarına uyum sağlaması için yapılacak değişikliklere izin verir. Adobe InDesign ve DocBook’u bu tip araçlara örnek olarak verebiliriz.Kısa bir süre önce üretilen Adobe InDesign, bir belgenin içerisindeki değişik türdeki birçok görüntünün kolayca entegre edilmesine olanak sağlıyor. Photoshop gibi çizim yazılımlarıyla uyumlu olduğundan, pazarlama belgesi oluşturmak için ideal bir araçtır. Adobe'un GoLive sürümüyle birlikte, bir belgeyi HTML formatına dönüştürme imkânı sağlar.SGML/XML dilleri üzerine kurulmuş DocBook, matematik ve fizikteki birçok baskı formatlarını desteklediğinden oldukça stabildir ve bilimsel metinler için mükemmel bir araçtır.

Buna ek olarak, DocBook’un internetten ücretsiz bir şekilde indirilebilir olması bilim topluluğunda büyük bir yankı uyandırmıştır. Bununla birlikte XML modeli 116 eleman, 546 özellik ve 29 gösterimden oluştuğu için DocBook uzun bir eğitim gerektirir.İşinde uzman bir redaktör, metinde kullanacağı araca karar verdikten sonra; görsel oluşturma, resim ve fotoğraf düzenleme, ekran görüntüsü alma gibi işlerde yükünü hafifletecek en iyi yazılımı seçmeye çalışır.Redaktörün bu alanda yapacağı seçim, MS Office paketiyle birlikte gelen MS Paint gibi temel yazılımlar olacaktır.Görselleri düzenlemede Photoshop, desinatörlerin yaygın bir biçimde kullandıkları profesyonel bir aracın sunabileceği tüm özelliklere sahiptir.Photoshop’un rakibi olan PaintShopPro, hem görselleri düzenlemek için, hem de ekran görüntüsü almak için kullanılır. Deneme sürümünün Fransızcası “Jasc” adlı internet sitesinden indirilebilir ve 60 gün boyunca ücretsiz kullanılabilir.

ROME 52315 nolu maddede görev tanımı yapılan, ürün bilgisi ve materyallerin bakım kılavuzlarından sorumlu olan teknik redaktörler, sadece AutoCad ile iş yaparlar. Bu teknik çizim yazılımıyla, teknik redaktörler kalem-kâğıdı ve çizim masasını bir kenara bıraktılar.  Bu yazılım teknik redaktörlerin sadece elektronik formatta hatasız plan çizmelerine yaramadı, aynı zamanda simülasyonlar ve üç boyutlu görüntüler elde etmesini de sağladı.Kullanım bakımından daha rahat olan MS Visio, temel teknik çizimler açısından uygundur. Her meslekten insanın grafik canlandırmaları hızlı bir biçimde oluşturabilmesini kolaylaştıran bu yazılım, çok fazla sayıda görsel veri tabanına sahiptir.Bir “Kurumsal Belgelendirme” uzmanı için MS Visio hazırlanmaları için uzun tartışmalar yapılmadan organizasyon şemaları, Gantt grafikleri ve sunum hazırlama süreçlerini sağlar.Günlük kullanımda, basılı belge redaktörü belgelenecek ürünün grafik arayüzünü kopyalamayı sağlayan bir ekran görüntüsü alma yazılımından özellikle yararlanır. Daha önce de adı geçen PaintShopPro yazılımı dışında, işinde uzman bir redaktör Snaglt yazılımını seçebilir ve kaliteli ekran görüntüleri alabilir.Bir masaüstü yayıncılık yazılımı, bir çizim yazılımı, bir de ekran görüntüsü alma aracı olan bir redaktör; işe başlamaya hazırdır. Hazırlanmakta olan belgeye tablo eklemek için redaktörün, bir tablo ekleme aracı kullanması gerekmektedir. Redaktör, MS Excel dışındaki metin işleme özelliği olan ürünleri yazılım paketlerinde bulabilir.Ancak yapılacak işler bu kadar değildir. Bir indeksleme yazılımı olmadan, redaktörün yazılım araçları eksik kalacaktır. Dizine (indeks) sahip olmayan bir kullanım kılavuzunun, asgari kalite kriterlerini sağlayamayacağı meslek çevresinde kabul edilir.

Dizin işiyle profesyonel olarak uğraşanlar, kullanılan araçları üçe ayıran bir sınıflandırmayı önerirler: - bağımsızlar (standalone), - gömülü olanlar (embedded), - otomatikler.

Xgen (AdobeFrame Maker için olan) ve SKY, kullanılan masaüstü yayıncılık yazılımına eklenmesi uygun olan bağımsız indeksleme yazılımlarıdır. SKY, özellikle büyük bilimsel belgelerin indekslenmesini sağlayan profesyonel bir indeksleme aracıdır. MS Word, gömülü bir yazılım örneğidir yani metin işleme yazılımının içine entegre edilmiştir. Profesyonel indeksleme işiyle uğraşanlar, otomatik indeksleme yazılımlarını tercih etmezler. Bu yazılımlar gömülü ya da harici olabilirler, sadece dizin listeleri oluşturmaya yarayabilirler, asla gerçek anlamda bir dizin oluşturamazlar. Otomatik üretim yazılımı seçmeden önce, redaktör indeksleme profesyonellerinin görüşünü dikkate almalıdır: “ Sizin yerinize dizin maddeleri oluşturacağını vaat eden bir araca karşı temkinli olmanız konusunda sizi uyarıyorum. Makineler; sıralama, biçimlendirme ve bağlantı geçerliliğini kontrol etmede gayet iyidirler fakat iyi, yararlı, tutarlı dizin maddeleri oluşturmak, tercihen konu hakkında bilgili ve indekslemede deneyimli bir insanoğlunun yapabileceği bir iştir.”

Elektronik belge için araçlar

Teknik redaktörün, elektronik bir belge oluşturmak için kullanabileceği online yardım yazılımları: - Doc-To-Help (Windows), - Robohelp (FrameMaker), - Hazırlık aşamasında olan: MS Longhorn’dur.

Bu klasik ürünler dışında, xdk olarak adlandırılan online Virtual Media yardım yazılımı internette mevcuttur. MS Word yazılımıyla uyumludur ve Word arayüzüyle çalışmanıza izin verir. Bu faydalı birçok işlevi göstermeye engel olmaz. Teknik redaktör web sitelerinin tasarımlarına karışabilir. Kullanabileceği klasik ürünler: MS FrontPage, Dreamweaver, Microangelo’dur. Microangelo, giriş serbesttir, redaktörün fantezisine göre birçok ikon ve bölme oluşturmayı sağlar. Web dünyasında yeni olan Mambo yazılımı, online yayın oluşturmaya yarayan içerik yönetme sistemine doğru azimle ilerlemektedir.Redaktör-iletişimci, slayt üretmek için sıklıkla aranılan kişi olacaktır. Slayt üretimi için de MS ® PowerPoint’e alternatif bir yazılım vardır. OpenOffice’in Presentation adlı yazılımı, tatmin edici bir sonuç için birçok seçenek sunar (dosya formatı MS PowerPoint’e de uyumludur). Redaktör, projesinin görsel tasarımını için bu kadar uğraştıktan sonra, bir proje yönetim yazılımı da kullanmalıdır. Proje yönetiminde amaç, Gantt tipi grafik bir takvim üzerinden projenin evrimini ve insan kaynakları kullanımını takip etmektir. En çok bilinen yazılım MS Project’tir.

BELGENİN VE ONLİNE YARDIMIN ÖTESİ

Yazılım tasarımcıları bu kadarıyla yetinmediler. Online belgelemeyi geliştirirken, daha önce de kullanılan basılı belgelemeyi ikinci plana itmekten de memnun olmadılar. Bundan sonra, redaktör de önce “tek kaynaklı yayıncılık” a sonra da “içerik yönetim sistemi”ne merak sarmalıdır. Tek kaynaklı yayıncılık bir belgenin baskı sayfası için bir yardım dosyasında otomatik dönüşüm mekanizmasıyla sınırlıdır. Sonuç her zaman başarılı değildir. Yazılım tasarımcıları şu basamakları atlamalıdır: mümkün olan hareketli içerik yönetimleri. Arbortex’in Epic Editor adlı yazılımı “içerik mimarları ve güç yazarlarına farklı tiplerde çıktılardaki dinamik içerikleri yaratmalarında destek için tasarlamıştır.”Basitleştirilmiş XML ve de MS Word’de çalışma imkânı sunar. Farklı çıktılar basılı belgeleme ve elektronik format için kullanılabilir. CMS’nin diğer aracı AuthorIT, kaynağın tekrar kullanılma kapasitesi, yani belgelemenin içeriği üzerinde durur. Redaktör çok dilli büyük hacimli projelerin belgeleri gibi belgelerle karşılaşır. XML dilini temel alan bilgisayar programları sayesinde, redaktörün metinle ve onun formatıyla uğraşması gerekmez. Redaktör, metnin içeriğine odaklanır ve tüm araçlardan soyutlanır. İşinin merkezine, teknik iletişime odaklanır.

ARAÇLARIN ÖNEMİ:  REDAKTÖR MÜ YOKSA NE İŞ OLSA YAPAN BİR İŞÇİ Mİ?

Redaktörler, teknolojinin üstesinden geldiklerinde: “…daha yetkin iletişimciler olurlar ve son bilgiyi görüntülemek için kullanılan aletlere daha az güvenirler.” (A. Rockley)

Editörler usta bir çırak kadar bilgi mimarı da olabilirler. “Enformasyon geliştiricileri yapı çalışanlarına göre daha iyi mimarlardır.” (A.Rockley) Cherryleaf sorumlusu Ellis Pratt, müstakbel redaktör için ona: “olanakları ve uzmanları bağlayan bir birleştirici… Yazılı kurumsal belgelerin lideri ve uzmanı” diyor. Sayfa düzenlemesi yapan redaktör, masaüstü yayıncılık operatörlüğü alışkanlığından, bir ürünün tasarımcısı ya da bir hizmeti ve onun kullanıcısı ya da alıcısı arasındaki bağın sorumluluğunu almak için vazgeçecek. Hala çok sayıda redaktör, araçların ayrıntılı bilgisinde kurtuluşunu arıyor. “Araçları bilmek seni bir redaktör yapmaz. Bütün bu araçları bilebilirsin ama teknik bir iletişimci olamazsın.” Aslında araçlara odaklanarak, her işi yapan redaktör kendi çıktığı dalı keser. Globalleşmenin bu şatafatlı aşamasında, hâlihazırda maaşların düşük olduğu ülkelerde sayfa sayısına göre yapılan işlerin yayılmasını sağlamak ve redaktör-operatörün kazancını korumak çok kolaydır. Olduğu gibi kalması, yani bir içerik sağlayıcısının, redaktörün aksine, yaptığı işin değerinin yayılmamasına karşı bir koruma oluşturduğu anlamına gelmektedir. Sonuç olarak, teknik redaktörün en iyi aracı nedir?  G.Karamat’ın cevabı nihaidir:“Teknik yazarlıkta, en önemli ticaret aracı tabi ki beyninizdir. Daha sonra iletişim becerileriniz ve dil becerileriniz gelir. Nihayetinde, bu araçları yazılarınızı oluşturmada ve şekillendirmede kullanmalısınız.” Haklıdır; kanıtı ise şudur: İskenderiyeli Heron’un araçları çoktan kaybolmuştur ama yazıları kalmıştır.